बर्तमान अवस्थामा दिन-प्रतिदिन भईरहेको विज्ञानको विकासको माध्यमबाट अन्य क्षेत्रहरुमा जस्तै स्वास्थ्य क्षेत्रमा पनि एकातर्फ कयौ समस्याहरु समधान भएका र हुने क्रममा उन्मुख छन भने अर्को तर्फ बदलिदो वातावरणीय लगायत अन्य परिवेशका कारण कयौ समस्याहरु चुनौतीको रुपमा देखा परिरहेका छन । यस्ता कयौ चुनौतीपूर्ण समस्याहरु मध्ये नि-सन्तानपन सम्वन्धी समस्या पनि एक हो भन्ने तथ्यलाई नकार्न सकिदैन । बिश्वस्वास्थ्य संगठन (WHO) को अध्ययन अनुसार प्रत्येक ६ दम्पतिहरु मध्ये एक दम्पतिमा कुनै न कुनै समयमा नि-सन्तानपन सम्वन्धी समस्या देखापर्ने गरेको छ । उक्त अध्यनलाई मनन गर्दा यो समस्या आज विश्वव्यापी रुपमा कुन गतिमा फैलिरहेको छ भन्ने कुरामा अतिरिक्त व्याख्या गरि रहनु आवश्यक रहेन ।
विगतमा देखि वर्तमान अवस्था सम्ममा समेत नि-सन्तान सम्वन्धी समस्यामा महिलालाई मात्र दोषी देखाउने अन्धविश्वास हाम्रो समाजमा छ्याप्छ्याप्ती रहेको छ। अझ नेपाल जस्तो पुरुष प्रधान समाजमा त महिलालाई मात्र दोषीको पात्र बनाईने गरिएको छ। हाम्रो समाजमा अझ सम्म पनि जसरी सन्तान प्राप्तीमा पुरुष र महिलाको बराबर योगदान हुन्छ त्यसरी नै नि-सन्तानपन सम्वन्धी समस्यामा पनि महिलाको मात्र नभई पुरुषको पनि कमजोरी हुन सक्ने तथ्यलाई कमैले मात्र आत्मसाथ गरेको पाईन्छ। विभिन्न अध्ययनहरुले देखायअनुसार नि-सन्तानपन सम्वन्धी समस्या भएका जोडी मध्ये करिव ३० प्रतिशत जोडीमा पुरुषको, ३० प्रतिशत जोडिमा महिला र अर्को ३० प्रतिशत महिला पुरुषमा दुवैको समस्या देखा पर्ने गरेको पाईन्छ, भने वाँकी १० प्रतिशतमा कसको समस्या हो भन्ने निर्णय गर्न नसकिने अवस्था रहन्छ जसलाई (Unexplain Infertility) भनिन्छ ।
नि-सन्तान सम्बन्धी समस्यामा पुरुष तथा महिलाहरुमा आ-आफ्नै विभिन्न कारणहरु हुन्छन । साधारणतया पुरुषमा नि-सन्तान सम्बन्धी समस्याका विभिन्न कारणहरु हुन्छन। शुक्रकिटको कमि (Low Sperm count) पुरुषको हकमा सवैभन्दा बढी देखिने समस्या हो । साधरणतया शुक्रकिट १५ मिलियन भन्दा कम भएमा शुक्रकिटको कमि भएको मानिन्छ । त्यसै गरी उत्पादन भएका शुक्रकिटको गति (Motiliy) र आकार (Morphology) को कारणले पनि शुक्रकिट सम्वन्धी समस्या देखा पर्दछ । त्यसै गरि असमान्य शुक्रकिट (Abnormal Sperm) ले गर्दा पनि अण्डालाई निशेचित (Fertilize) गर्नमा समस्या भई रहेको हुन्छ प्रायजसो शुक्रकिट सम्वन्धी समस्या देखा पर्नुको विभिन्न कारणहरु हुन सक्छन । आजको व्यस्त जिवनशैलीमा अस्वस्थकर खानपिन लगायत धुम्रपान, मध्यपान, लागु पदार्थको प्रयोग आदीले शुक्रकिट सम्बन्धी समस्या देखा पर्छ । बडी विल्डर तथा खेलाडिहरुले प्रयोग गर्ने (Anabolic Steroid) आदीको प्रयोगको कारणले पनि शुक्रकिटको कमि हुन्छ। क्यान्सर, डाईवेटिज, मधुमेह, हाडेरोग, बिभिन्न किसिमका ईन्फेक्सन र वंशाणुगत रोगहरु भएका व्याक्तिहरुमा पनि शुक्रकिटको समस्या देखा पर्दछ । साथ साथै प्रजजन अंगमा क्षेती पुगेका, आवश्यक भन्दा बढी र कम तौल भएका पुरुषहरुमा पनि यो समस्या देखा पर्दछ । बढी मात्रमा उच्च तापक्रम आदीमा बस्ने पुरुषहरुमा यो समस्या देखिन सक्छ । किनकी उच्च तापक्रमले अण्डाकोषको तापक्रम समेत बढाउछ । प्रायजसो त्यस्तै वैदेशिक रोजगारीमा गएर उच्च तापक्रममा काम गरेर फर्किने पुरुषहरुमा पनि शुक्रकिट उत्पादन क्षमतामा कमि हुदै जाने सम्भावना हुन्छ । हर्मोनको असन्तुलन (Harmanal Inbalance) भएमा पनि शुक्रकिट सम्वन्धि समस्याहरु देखा पर्दछ । उपरोक्त विभिन्न कारणहरुले गर्दा शुक्रकिट सम्वन्धी समस्या देखा परेता पनि समयमै उपचार गरेमा भविष्यमा हुन सक्ने नि-सन्तानपन सम्वन्धी समस्या बाट मुक्त हुन सकिन्छ ।
