भनिन्छ¸ कुनैपनि ब्यक्तिको लागी सन्तान सुख अमुल्य हुन्छ किनकी सन्तान भन्दा ठुलो केहि हुँदैन । तर वर्तमान अवस्थामा द्रुत गतिको विकासलाई आत्मसात गर्दै अगाडि बढिरहेको बिश्व परिवेशमा बिभिन्न किसिमका अवसरका साथसाथै चुनौतिहरु पनि सृजना भईरहेको तथ्यलाई नकार्न सकिँदैन । यसै सन्दर्भमा वर्तमान समयमा नि:सन्तान सम्बन्धि समस्याहरु पनि विगत भन्दा दिन प्रतिदिन बढिरहेको छ । विभिन्न अध्ययनहरुले देखाए अनुसार विश्वव्यापि रुपमा करिब १२ प्रतिशत देखी १५ प्रतिशत जोडीहरुमा यो समस्या देखा परेको छ भने नेपालको सन्दर्भमा पनि कैँयौ जोडीहरु कुनै न कुनै रुपमा नि:सन्तान सम्बन्धी समस्याबाट पिडित रहेको पाईएको छ । तर विकासको समय क्रमसँगै बेलायतका वैज्ञानिक डाक्टर Robert Edwards र डाक्टर Patrick Steptoe तथा Embryologist Jean Marian Purdy को अथक प्रयास स्वरुप सर्वप्रथम सन् 1978 July 25 मा टेष्टट्युव प्रविधि मार्फत पहिलो टेष्टट्युव बेबि Louise Joy Brown को जन्म भए पश्चात यो प्रविधि बिश्वका अन्य राष्ट्र सँगै नेपालमा पनि भित्रियो र हाल विभिन्न नि:सन्तान उपचार केन्द्रहरु मार्फत कैँयौ नि:सन्तान दम्पतिहरुले सफल उपचार पश्चात सन्तान प्राप्त गर्न सफल भएका छन् ।
वर्तमान अबस्थामा प्रविधिको उच्चतम प्रयोग द्वारा नि:सन्तान दम्पतिहरुले सन्तान सुख प्राप्त गरी हर्षका साथ आफ्नो पारिवारिक जीवन यापन गरिरहेको भएता पनि हाम्रो समाजमा भने नि:सन्तान उपचार सम्बन्धि विभिन्न किसिमका भ्रमहरु यथावतै रहेको पाईन्छ । नि:सन्तान उपचार पद्धति सम्बन्धि आम जनमानसमा देखिने भ्रमहरुको बिश्लेषण गर्नुभन्दा पहिले नि:सन्तान सम्बन्धि समस्या भनेको के हो? कसको कारणले यो समस्या सृजना हुन्छ? भन्ने कुरा बुझ्नु जरुरी छ । साधारणतया विवाह भएको एक बर्षको अवधिमा पनि श्रीमान श्रीमती बिच परिवार नियोजनका साधनहरु प्रयोग नगरी नियमित रुपमा शारिरिक सम्बन्ध स्थापित हुँदा समेत सन्तान नभएमा नि:सन्तान सम्बन्धि समस्या छ भन्ने बुझिन्छ । विशेषगरी हाम्रो समाजमा नि:सन्तान सम्बन्धि समस्यामा महिलालाई मात्र दोषि देखाउने अन्धबिश्वास आज पनि रहेको पाईन्छ । अझ नेपाल जस्तो पुरुषप्रधान समाजमा त महिलालाई मात्र आपेक्ष लगाउने गरेको पाईन्छ । हाम्रो समाजमा अझै पनि जसरी सन्तान प्राप्तिका लागि पुरुष र महिलाको बराबर योगदान हुन्छ त्यसरी नै नि:सन्तान सम्बन्धि समस्यामा पनि महिलाको मात्र नभई पुरुषको पनि कमजोरी हुने तथ्यलाई कमैले आत्मसाथ गरेको पाईन्छ । विभिन्न अध्ययनहरुको अनुसार नि:सन्तान सम्बन्धि समस्या भएका जोडी मध्ये करिब ३०% जोडीमा पुरुषको¸ अर्को ३०% जोडीमा महिला र अर्को ३०% महिला र पुरुष दुबैको समस्या देखा पर्ने गरेको पाइन्छ भने बाँकी १०% मा कारण पत्ता लगाउन सकिदैँन जसलाई Unexplained Infertility भनिन्छ ।
यसप्रकार एकातर्फ हाम्रो समाजमा नि:सन्तान सम्बन्धि उक्त तथ्यहरुको जनकारी नहुनुका साथै प्रभावकारी जनचेतनाका अभावमा नि:सन्तान उपचार पद्धतिको बारेमा समेत बिभिन्न किसिमका भ्रमहरु रहेका छन । केहि भ्रमहरुलाई विश्लेषण गर्दा सर्वप्रथम त टेस्टट्युववेवी भन्नाले पुरुषको विर्य तथा महिलाको अण्डा मिलाएर ट्युव भित्र बच्चा बनाउने हो भन्ने भ्रम रहेको पाईन्छ । त्यसैगरी निसन्तान सम्बन्धि उपचार गर्न जाँदा सुरुमा अन्य पुरुषको विर्य तथा अन्य महिलाको अण्डा प्रयोग गरेर बच्चा बनाईदिने हो कि भन्ने शंका तथा भ्रम रहेको पाईन्छ। साथै कतिपयमा यो उचार पद्धती अवलम्वन गरी भएको बच्चा शारिरिक तथा मानसिक रुपमा दुर्वल हुन्छन् कि भन्ने भ्रम समेत रहेको पाईन्छ । समाज¸ साथीभाई तथा परिवारबाट आफ्नो समस्या लुकाएर बस्ने हाम्रो परिवेशमा उपचार प्रक्रियामा जाँदा आफ्नो गोप्यता भंग हुने हो कि भन्ने आशंका रहेको देखिन्छ । साथसाथै नि:सन्तान उपचार केन्द्रमा आएर उपचार गर्ने बित्तिकै बच्चा बस्छ भन्ने अर्को भ्रम समेत रहेको पाईन्छ । यसरी एकातिर प्रभावकारी जनचेतनाको अभावले निसन्तान दम्पतिहरु आफ्नो पिडा आफैमा सिमीत राखेर बसिरहेको पाईन्छ भने अर्को तर्फ नि:सन्तान उपचार पद्धतिको बारेमा बिभिन्न किसिमका भ्रमका कारण आफ्नो समस्या समाधान तर्फ उन्मुख नहुने दम्पतिहरु प्रशस्तै भेटिन्छन ।
वास्तवमा टेष्ट ट्युव वेवी अर्थात In Vitro Fertilization (IVF) भन्नाले पुरुषको विर्य र महिलाको अण्डालाई Lab मा फर्टिलाईज गरी भ्रुण बनाएर पुन: पाठेघरमै राख्ने उपचार पद्धतिलाई Testtube अर्थात In Vitro Fertilization (IVF) भनिन्छ । यो In Vitro शब्द ल्याटिन भाषा बाट आएको हो जस्को अर्थ IN GLASS(ग्लासभित्र) भन्ने हुन्छ । यो प्रबिधिमा Testtube भित्र राखेर बच्चा बनाउने नभई पुरुषको विर्य र महिलाको अण्डालाई Lab मा रहेको डिस मा राखेर फर्टिलाईज गरी त्यार भएको भ्रुणलाई पुन: महिलाको पाठेघरमा राखेर गरिने उपचार पद्धती हो । त्यसैगरी नि:सन्तान उपचार प्रकृया अवलम्बन गर्दैमा सन्तान हुन्छ भन्ने ग्यारेन्टी गर्न सकिदैन किनकी विश्व्यापि रुपमा विभिन्न अध्ययनहरुले देखाए अनुसार टेस्ट ट्युव बेबि अर्थात In Vetro Fertilization ( IVF ) को सफलता दर 45% देखि 55% रहेको छ। त्यसैगरी नि:सन्तान सम्बन्धि समस्याको उपचार गर्न आउने दम्पतीहरुको बिभिन्न चरणमा उपचार गरिन्छ र बिभिन्न उपायहरु अवलम्बन गर्दा समेत सफल हुन नसकेमा यदि पुरुषको समस्या भएमा Sperm Bank बाट Sperm लिईन्छ र महिला को समस्या भएमा डोनर महिला बाट अण्डा लिईन्छ जस्को लागित्यस्ता दम्पतीहरु बाट स्विकृत लिए पश्चात मात्र प्रकृया शुरु गरिन्छ त्यसको लागी महिला तथा पुरुष डोनरहरुको History, शारिरिक/मानसिक परिक्षण, हार्मोनको परिक्षण, लगायत अन्य परिक्षण पश्चात मात्र डोनेसनको लागि स्विकृती दिईन्छ । साथसाथै IVF प्रवीधि मार्फत जन्मेका शिशुहरुमा कुनै पनि शारिरिक तथा मानसिक दुर्बलता हुदैन । यिनिहरुको शारिरिक तथा मानसिक विकास अन्य शिशुहरु सरह नै हुन्छ । त्यसैगरी कैँयौ नि:सन्तान दम्पतीहरुमा उपचार प्रकृयाको बारेमा अन्यले थाहा पाउने हो कि, भन्ने डर तथा शंका रहेको पाईन्छ तर गोपिनियताको सन्दर्भमा नि:सन्तान उपचार केन्द्रमा व्यक्तिगत विषयमा उच्च तवरबाट गोपिनियता अपनाईएको हुन्छ ।
अन्तमा यसप्रकार नि:सन्तान उपचार सम्बन्धी भएका भ्रमहरुलाई धैर्यतापुर्वक समयमा नै निवारण गर्दै सन्तान प्राप्त गरी आफ्नो व्यक्तिगत¸ पारिवारिक तथा सामाजिक जीवन खुशीका साथ बिताउन सकिन्छ ।
